Οι  Σχεσιακές ψυχαναλυτικές συνεδρίες ως «θεραπεία μεγάλου γκρουπ» με δύο εκπροσώπους: Τεχνικά και θεωρητικά θέματα της «ομαδικής στροφής» στην σχεσιακή ψυχαναλυτική θεώρηση          

Σταύρος Χαραλαμπίδης, Φαίδρα Γραμμένου, Κώστας Μαθιούδης, Μαρία Αποστολοπούλου, Σταματίνα Καϊδατζή, Ινστιτούτο Σχεσιακής & Ομαδικής Ψυχοθεραπείας

Σε αυτό το εργαστήριο, θα γίνει επίδειξη 1 ώρας του τρόπου αλληλεπίδρασης στο εδώ και τώρα σε ομάδα 8-11 ατόμων με δυο θεραπευτές. Θα μελετήσουμε τους τρόπους που αναγνωρίζονται και επιδιορθώνονται τραύματα κοινωνικού αποκλεισμού μέσα σε ομαδικό θεραπευτικό πλαίσιο κατά Irvin Yalom. Ειδικότερα θα γίνει κατανοητό στους θεατές και βιωματικούς συμμετέχοντες το πώς αλληλοεπιδρούν στο ‘εδώ και τώρα’ μεταξύ τους οι δυο συν θεραπευτές ,πώς γίνονται οι εξατομικευμένες παρεμβάσεις σε έναν θεραπευόμενο, σε δυαδική αλληλεπίδραση δυο θεραπευόμενων, καθώς και στην τεχνική παρέμβαση των θεραπευτών στο ‘γκρουπ σαν όλο’. Οι βιωματικοί συμμετέχοντες (ειδικευόμενοι ΙΣΟΨ) που θα αλληλοεπιδράσουν ως εικονικοί ομαδικοί θεραπευόμενοι θα υποδυθούν θεραπευόμενους με χαρακτηριστικά κοινωνικού αποκλεισμού , π.χ. οριακός ασθενής. γυναίκα πρώην χρήστης ηρωίνης, λειτουργικός ψυχωτικός, πρόσφυγας από την Συρία, … Μετά την επίδειξη της Ομάδος οι δυο θεραπευτές θα αναδείξουν την θεματική του γκρουπ επίδειξης με θεωρητική προσέγγιση και θα απαντήσουν στο κοινό πλαισιωμένοι από δύο επιπλέον ομαδικούς ψυχοθεραπευτές . Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στην έννοια του ‘αναλυτικού τρίτου’ (Thomas Ogden) και του μοναδικού τρόπου που οι ομιλητές έχουν συνθέσει αυτό το κατασκεύασμα με την πρακτική του εφαρμογή στο ‘εδώ και τώρα’ στο πλαίσιο της Ομαδικής Θεραπείας. Το εργαστήριο αυτό θα καταδείξει τη σχέση εποπτείας και ομαδικής ψυχοθεραπείας.

Αφηγηματική Συμβουλευτική και τρίτη ηλικία
Δημήτρης Κατσικαδέλης, Μαργαρίτα Χαλβατζή, Ψυχολόγοι

Από την εμπειρία μας δουλεύοντας με άτομα όλων των φύλων, μορφωτικών επιπέδων, οικογενειακής και οικονομικής κατάστασης που ανήκουν στην ηλικιακή κατηγορία των 70+ διαπιστώσαμε την ανάγκη τους να βρίσκονται σε συνεχή επαφή με το παρόν αλλά και το πρόσφατο παρελθόν ,πρώτα για να μην αισθάνονται αδύναμα αλλά και να κρατούν την ελπίδα για το μέλλον. Τα άτομα αυτά ανήκουν σε τρεις κατηγορίες: άτομα που διατηρούν μεγάλο μέρος της μνήμης τους, άτομα που βρίσκονται στα πρόθυρα της άνοιας και άτομα που βιώνουν αυτό που η βιβλιογραφία ονομάζει <<γεροντική κατάθλιψη>> η οποία όμως περιγράφεται διαφορετικά από κάθε άτομο με το οποίο δουλέψαμε υποστηρικτικά ως αφηγηματικοί σύμβουλοι. Σκοπός μας ,μέσα από αυτό το Εργαστήριο είναι να δείξουμε πως, χρησιμοποιώντας τη μεταφορά του Δέντρου της Ζωής τα άτομα αυτά ανέκτησαν επαφή με το <<γεμάτο κομμάτι τους>>, δημιουργώντας έναν Χάρτη ο οποίος περιλαμβάνει όλα όσα σημαντικά ή και λιγότερο σημαντικά έχουν καταφέρει ,τις αξίες που τους κράτησαν ζωντανούς, τα πρόσωπα ή τις μορφές που αποτέλεσαν/αποτελούν την υποστηρικτική τους ομάδα, αλλά και τη καταγωγή τους συνδέοντας την με σημαντικά άτομα, χώρους, συνήθειες, γνώσεις και δεξιότητες που τα βοήθησαν στη ζωή τους. Και βέβαια κάνουν και προβολή στο μέλλον αντιλαμβανόμενα ότι η ηλικία που γράφεται στην Αστυνομική Ταυτότητα έχει μόνο λειτουργική σημασία. Πχ καθορίζει το πότε θα βγουν στη σύνταξη. Τα όνειρα, οι ελπίδες και η αγάπη για τη ζωή δεν έχουν χρονολογική λήξη. Τα άτομα που θα συμμετάσχουν στο εργαστήριο θα κληθούν να ζωγραφίσουν το δικό τους Δέντρο της Ζωής ώστε να έρθουν σε επαφή με αυτήν την αφηγηματική πρακτική που φυσικά δεν περιορίζεται στα άτομα 70+ αλλά χρησιμοποιείται σε όλες τις ηλικιακές ομάδες και σε διάφορα πλαίσια παγκοσμίως.

Εργαστήριο σχετικά με τον ρόλο της οικογενειακής συμβουλευτικής στην «αποκαταστατική» διαχείριση των οικογενειακών συγκρούσεων
Αντιγόνη Λυμπέρη, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Ισμήνη Λυμπέρη, Global Banking School, Manchester, United Kingdom
Δημήτριος Κοτσιφάκος, Πανεπιστήμιο Πειραιώς

Η παρούσα εργαστηριακή συνεδρία επιχειρεί μέσω ανίχνευσης και τυποποίησης οικογενειακών περιπτώσεων μια αποδόμηση σχέσεων ανάμεσα σε γονείς και παιδιά ή εφήβους, σε συνδυασμό με το πώς μια συμβουλευτική παρέμβαση σε αυτές θα μπορούσε να έχει προστιθέμενη αξία. Οι κλινικές εμπειρίες αλλά και η διεθνής βιβλιογραφία έχουν αναδείξει ότι επικοινωνία εντός του οικογενειακού ιστού δεν λειτουργεί πάντα αποτελεσματικά, τόσο από την κατεύθυνση των γονέων, όσο και από την κατεύθυνση των υπό κηδεμονία παιδιών, καθώς οι διαπροσωπικές τους σχέσεις έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια ιδιαίτερα απαιτητικές. Έχει παρατηρηθεί ότι η φτωχή και αναποτελεσματική επικοινωνία μεταξύ των μελών της οικογένειας οδηγεί σε ποικίλα προβλήματα από ενδοοικογενειακές συγκρούσεις ή αναποτελεσματικότητα στην επίλυση των προβλημάτων, έως και συστηματική έλλειψη οικειότητας ανάμεσα στα μέλη. Όλα τα προηγούμενα έχουν ως αποτέλεσμα να διαμορφώνονται ασθενείς ενδοοικογενειακοί συναισθηματικοί δεσμοί και να συσσωρεύονται έντονα προβλήματα αρνητικών συμπεριφορών μεταξύ των μελών μιας οικογένειας. Το εργαστήριο έχει ως στόχο την ενεργό εμπλοκή των συμμετεχόντων σε δραστηριότητες επαναφοράς της συναισθηματικής ισορροπίας στον οικογενειακό ιστό, σχετικά με μια «αποκαταστατική» διαχείριση στα πλαίσια των ενδοοικογενειακών συγκρούσεων.

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΚΛΑΔΟΥ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ
Εργαστήριο Διαπολιτισμικής Συμβουλευτικής, πεδίο συνάντησης της
Συμβουλευτικής με την Κλινική Ψυχολογία: παραδείγματα δράσεων με παιδιά/έφηβους πρόσφυγες και τους γονείς τους.
Αναστασία Καλαντζή – Αζίζι, Θεοδώρα Αναστασίου, Μαρία Κοριζή, Ινστιτούτο Έρευνας και Θεραπείας της Συμπεριφοράς

Λόγω των εντεινόμενων μετακινήσεων πληθυσμών (πρόσφυγες, οικονομικοί μετανάστες, διεθνικοί γάμοι, φοίτηση σε Παν/μια αλλοδαπής κ.ά.) αυξάνει όλο και περισσότερο το ενδιαφέρον των ειδικών Ψυχικής Υγείας αλλά και άλλων επαγγελματιών π.χ. φροντιστών για τη Διαπολιτισμική Ψυχολογία και Συμβουλευτική. Διαπολιτισμική Ψυχολογία ονομάζεται η κριτική και συγκριτική μελέτη των πολιτισμικών επιδράσεων στην ανθρώπινη συμπεριφορά και διαπολιτισμική συμβουλευτική ορίζεται η κάθε συμβουλευτική σχέση στην οποία δύο ή περισσότερα μέλη της διαφέρουν ως προς την πολιτισμική τους προέλευση και τις αντιλήψεις τους για την κοινωνική πραγματικότητα.

Σκοπός του εργαστηρίου είναι η εξοικείωση των συμμετεχόντων με τις βασικές αρχές όπως και τους κύριους χειρισμούς της Διαπολιτισμικής Ψυχολογίας και Συμβουλευτικής. Η παρουσίαση δράσεων που λαμβάνουν χώρα στην Ελλάδα και σχετίζονται με παιδιά και έφηβους πρόσφυγες όπως και τους γονείς τους και η επαφή με το υλικό θα δώσουν στους συμμετέχοντες τη δυνατότητα άμεσης εφαρμογής. Αρχικά θα παρουσιαστούν δράσεις που συντονίζονται από το Ινστιτούτο Έρευνας και Θεραπείας της Συμπεριφοράς (ΙΕΘΣ, https://www.ibrt.gr/). Οι δράσεις αυτές αφορούν:

1. Παιδιά 4-10 ετών:
   1. Εικονογραφημένο βιβλίο: «Το παιδί και η απελευθέρωσή του από τη σκιά του πολύ μεγάλου φόβου»
   2. Παιδικό βιβλίο «Το μικρό εγώ είμαι εγώ»
2. Τους γονείς τους:
   1. Εικονογραφημένο βιβλίο: «Καλώς όρισες στη νέα σου ζωή»
   2. Οδηγός για γονείς πρόσφυγες

Στη συνέχεια θα παρουσιαστούν οι εμπειρίες από τις Θεραπευτικές Ομάδες ασυνόδευτων ανηλίκων, 13-17 ετών, που εποπτεύονται από το Ινστιτούτο Έρευνας & Θεραπείας της Συμπεριφοράς (ΙΕΘΣ)  στο πλαίσιο του Προγράμματος «Mental Health hub» που υλοποιούν τα Παιδικά Χωριά SOS Ελλάδος, σε συνεργασία με την Ειδική Γραμματεία Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου. Οι συμμετέχοντες θα έχουν την ευκαιρία να πάρουν μέρος σε διαδραστικές ασκήσεις και στο τέλος να λάβουν σχετικό υλικό που μπορούν να χρησιμοποιήσουν άμεσα.

Η δύναμη του Focusing στη συμβουλευτική
Αγάθη Λακιώτη, Ελληνικό Ινστιτούτο Θεραπείας Εστιασμένης στο Συναίσθημα

Το Focusing είναι μια βιωματική, προσανατολισμένη στο σώμα και εμπειρικά τεκμηριωμένη διαδικασία αυτεπίγνωσης, αλλαγής και ανάπτυξης. Πρόκειται για μια διαδικασία που ανακαλύφθηκε από τον φιλόσοφο και ψυχολόγο Eugene Gendlin μέσα από έρευνες για το τι κάνει τη συμβουλευτική επιτυχημένη. Το Focusing μπορεί να βοηθήσει τους συμβούλους να ενισχύσουν την ποιότητα της παρουσίας τους αναπτύσσοντας την αυθεντικότητα, τον ακριβή ενσυναισθητικό συντονισμό και την ανοιχτή στάση που θα τους βοηθήσει να κατανοήσουν και να βοηθήσουν πιο αποτελεσματικά τους πελάτες τους. Μέσα από το Focusing οι σύμβουλοι μπορούν επίσης να αντιλαμβάνονται καλύτερα τις λεπτές αποχρώσεις των νοητικών και συναισθηματικών διαδικασιών των πελατών ώστε να μπορούν να τις διευκολύνουν. Ο σκοπός αυτού του εργαστηρίου είναι να εισάγει τους συμμετέχοντες στη διαδικασία του Focusing και στην χρήση του στη συμβουλευτική διαδικασία. Στο συγκεκριμένο εργαστήριο οι συμμετέχοντες θα έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν τη μέθοδο του Inner Relationship Focusing των Ann Weiser Cornell και Barbara McGavin. Το εργαστήριο θα είναι τόσο θεωρητικό όσο και βιωματικό. Αρχικά θα γίνει παρουσίαση του Focusing και της έννοιας της βιωμένης αίσθησης, μιας σωματικής αίσθησης που εμπεριέχει νόημα για τις καταστάσεις που ζούμε. Στη συνέχεια θα αναπτυχθεί η έννοια του Εαυτού-σε-Παρουσία και οι συμμετέχοντες θα την βιώσουν και θα μάθουν πώς να μετακινούνται σε αυτήν, χρησιμοποιώντας τη γλώσσα παρουσίας. Τέλος, θα γίνει εισαγωγή στα στάδια του Inner Relationship Focusing μέσα από τα οποία μπορούμε να έρθουμε σε επαφή και να γνωρίσουμε το νόημα που εμπεριέχεται στη βιωμένη αίσθηση.

Απολαμβάνειν με Αυτοσυμπόνια: Καλλιεργώντας δεξιότητες για την ενίσχυση του ευζήν
Άννυ Μπενέτου, ΕΡΕΙΣΜΑ- Συμβουλευτική & Θετική Ψυχολογία
Ειρήνη Καρακασίδου, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών

Δύο σημαντικές έννοιες του επιστημονικού κλάδου της Θετικής Ψυχολογίας είναι το απολαμβάνειν και η αυτοσυμπόνια. Απολαμβάνειν είναι η ικανότητα να χαιρόμαστε τη ζωή, να εντρυφούμε στις όμορφες και θετικές στιγμές της καθημερινότητας μας, να επιβραδύνουμε και να μηρυκάζουμε το καλό που μας συμβαίνει. Υπάρχει ομορφιά παντού γύρω μας – στη φύση, την αρχιτεκτονική, στις γλάστρες στο μπαλκόνι μας, σε ένα φιλί για καλημέρα, σε ένα μήνυμα από έναν αγαπημένο φίλο. Και όμως συχνά ξεχνάμε να εστιάσουμε σε όλο αυτό και έτσι χάνουμε τη χαρά της ζωής. Μία από τις δυσκολίες στο να εστιάσουμε στο θετικό είναι το ότι είμαστε «σκληροί» με τον εαυτό μας. Δεν μας επιτρέπουμε να σχετιστούμε μαζί του με έναν τρόπο που να προδίδει καλοσύνη. Αυτοσυμπόνια είναι η ικανότητα του ατόμου να συμπεριφέρεται στον εαυτό του με ζεστασιά και αγάπη σε στιγμές πόνου και δυστυχίας αντί να του ασκεί αυστηρή κριτική ή να βουλιάζει στο αρνητικό του συναίσθημα. Η αυτοσυμπόνια είναι μια νοερή αγκαλιά στον ίδιο μας τον εαυτό για να του παρέχουμε έναν τόπο ασφαλείας και εμπιστοσύνης σε στιγμές κρίσης -εσωτερικής και εξωτερικής. Στο εργαστήρι αυτό θα εστιάσουμε στις δύο αυτές έννοιες και στα σημεία σύγκλισης τους καθώς και στον τρόπο που μπορούμε να εκπαιδευτούμε σε αυτές με απώτερο σκοπό την ενίσχυση των επιπέδων ευημερίας μας.

"Όσα μπορείς να δεις μόνο όταν δεν βιάζεσαι" Human Sunim. Στιγμές στοχασμού και ανάπαυλας απέναντι στις προκλήσεις της ζωής

Αικατερίνη Τσιρίμπα, Ιωάννης Βλαχάκης, Εμμανουέλα Κοκκινίδη, Το Δέντρο της Θεραπείας

Ο κόσμος μας αλλάζει συνεχώς και με ασύλληπτους ρυθμούς. Αρκεί να σκεφτούμε την εξέλιξη της τεχνολογίας, τα έξυπνα τηλέφωνα, τις έξυπνες συσκευές, τα έξυπνα σπίτια, την απανταχού παρούσα ασύρματη πρόσβαση όλων μας σε πληροφορίες και ανθρώπους και την πρωτοκαθεδρία των εφαρμογών κοινωνικής δικτύωσης. Ο αντίκτυπος αυτής της ψηφιακής επανάστασης μας επηρεάζει σχεδόν σε οτιδήποτε κάνουμε. Ταυτόχρονα η επιτάχυνση του ρυθμού της ζωής, οι τεράστιες κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές αλλαγές που συμβαίνουν παγκοσμίως, μας οδηγούν σε μια ποικιλία συμπτωμάτων, όπως το χρόνιο στρες το οποίο με την πάροδο του χρόνου επιφέρει μακροχρόνιες επιπτώσεις στην ψυχοσωματική υγεία μας. Στο συγκεκριμένο εργαστήριο 3 Σύμβουλοι Ψυχικής Υγείας και Mindfulness Practitioners θα παρουσιάσουν και θα πραγματοποιήσουν μαζί με το κοινό 3 πρακτικές ενσυνειδητότητας ως απάντηση στη βίαιη και στρεσογώνα καθημερινότητά μας με σκοπό την αποφόρτισή μας από την συσσωρευμένη δυσφορία. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ενσυνειδητότητα, σύμφωνα με τον Kabat-Zinn, είναι η επίγνωση που προκύπτει από την σκόπιμη και μη επικριτική προσοχή στο παρόν. Οι πρακτικές που θα παρουσιαστούν βασίζονται σε δύο συνιστώσες, την αυτορρύθμιση της προσοχής και τον προσανατολισμό στο βίωμα της παρούσας στιγμής. Η αυτορρύθμιση της σκέψης θεωρείται ως μία μεταγνωσιακή δεξιότητα που περιλαμβάνει την ικανότητα παρατήρησης της συνειδησιακής ροής (stream of consciousness). Ο προσανατολισμός στην εμπειρία του παρόντος είναι μία μη επικριτική, φιλοπερίεργη συμπεριφορά δεκτικότητας. Επιπλέον, η ενσυνειδητότητα μειώνει τον αυτοματισμό (automaticity) και αυξάνει το εύρος της προσοχής (Cheung et al., 2020). Πιο συγκεκριμένα οι πρακτικές που θα πραγματοποιηθούν είναι: 1. «Διαλογισμός Mindful Drinking» που σκοπό έχει την άμεση εμπλοκή των 5 αισθήσεων χωρίς κριτική. 2. «Μικρές παύσεις, μεγαλύτερη επίγνωση.» πρόκειται για μία βιωματική πρακτική που αναδεικνύει την αξία, των μικρών διαλειμμάτων ενσυνειδητότητας , για την αύξηση της επίγνωσης. 3. «Διαλογισμός Ο Κήπος και η Κουκουβάγια» εμπνευσμένο από ένα παιδικό παραμύθι, οι συμμετέχοντες θα γνωρίσουν και θα βιώσουν τις αρχές τις ενσυνειδητότητας.

Το γκρουπ ως επιδιορθωτής του τραύματος κοινωνικού αποκλεισμού . Οι Ενδοατομικές, Διαπροσωπικές, και επί του ‘Γκρουπ σαν Όλο’ παρεμβάσεις των θεραπευτών  στο 'εδώ και τώρα' σε γκρουπ Ομαδικής θεραπείας κατά Irvin Yalom

Σταύρος Χαραλαμπίδης, Αλεξάνδρα Κορδόση, Ευριπίδης Γαβράς, Τάνια Τσιάκου, Ινστιτούτο Σχεσιακής & Ομαδικής Ψυχοθεραπείας

Σε αυτό το εργαστήριο θα γίνει επίδειξη 45 λεπτών  ατομικής συνεδρίας σχεσιακής ψυχαναλυτικής κατεύθυνσης  με ‘εικονικό’ ασθενή. Την συνεδρία θα ακολουθήσει συζήτηση υπό το πλαίσιο συν εποπτείας 5 συναδέλφων . Θα μελετήσουμε τους τρόπους που αναγνωρίζονται και επιδιορθώνονται τραύματα κοινωνικού αποκλεισμού και  διαγενεολογικά μεταδιδόμενες νοσηρότητες συστημάτων.  θα προσφέρουμε θεωρητική και τεχνική εμβάθυνση για να διευκολύνει μια ΄ομαδική στροφή’ στο σχεσιακό ψυχαναλυτικό πεδίο,  σεβόμενη τα σχεσιακά θεμέλιά του, αν και επεκτείνοντάς τα μέσω του ‘ομαδικού φακού’. Πιο αναλυτικά, οι ατομικές ψυχοθεραπευτικές συνεδρίες θα θεωρηθούν ως διαδικασία «μεγάλης ομάδας» με δύο πολύ-αντικειμενικοποιημένους/ υποκειμενικοποιημένους εκπροσώπους να αλληλοεπιδρούν σε έναν πολύ επίπεδο κόσμο ομαδικών προσκολλήσεων. Ο αναλυτικός  τρίτος θα επανεξεταστεί, ώστε στο ‘εδώ και τώρα’  η αλληλεπίδραση να μπορεί να συναντήσει τα κοινωνικά ασυνείδητα και  παράγωγά αυτών  υπό την οπτική της μεγάλης ομάδας. Ο διάλογος μεταξύ της οικογενειακής δυναμικής , της ‘μεγάλης ομάδας’ και των  διεθνών  αλληλεπιδράσεων  θα διερευνηθεί μέσω σχεσιακών ψυχαναλυτικών βασικών αρχών, για την ατομική ψυχοθεραπευτική συνάντηση. Θα προταθεί ότι ορισμένοι τύποι ασθενών μπορούν να γίνουν κατανοητοί περισσότερο και πιο ολοκληρωμένα ως πολλαπλά αντικείμενα/υποκείμενα του διευρυμένου μοντέλου. Τέτοιοι ασθενείς υποστηρίζεται ότι είναι εκείνοι με τραύματα μεταξύ των γενεών και/ή με  συσσωρευμένες τραυματικές προσκολλήσεις, ασθενείς που προέρχονται από μεγάλες οικογένειες, ασθενείς με πολυεθνικές ταυτότητες κ.λπ. Το προτεινόμενο μοντέλο διεξαγωγής σχεσιακών ψυχαναλυτικών συνεδριών, αντιμετωπίζει τον ασθενή κυρίως ως μέλος σε σχέση με τη δυναμική της «ομάδας» και τον διάλογο μεταξύ «ομάδων». Ούτε ένας νους μοναχικός στον κόσμο ούτε οι συνδημιουργημένες δυαδικές και τριμερείς σχέσεις αλληλεπίδρασης που λαμβάνουν χώρα στο αναλυτικό δωμάτιο και έξω από αυτό, στον πραγματικό κόσμο ή/και στην αναπτυξιακή φάση, δεν είναι επαρκείς κατασκευές για να συλλάβουν τη σχέση μεταξύ ενός ατόμου και τις «ομάδες» που σχετίζονται με αυτόν/αυτήν.

Green Game: Συνδυάζοντας το γνωσιακό – συμπεριφοριστικό μοντέλο, την ενσυνειδητότητα και τις νέες τεχνολογίες για την καλλιέργεια συμπεριφορών φιλικών προς το περιβάλλον

Φωτεινή Λέκκα, Αγγελική Παναγιωτοπούλου, Θεοδώρα Αναστασίου, Ευθυμία Χαρίκλεια Γιάννου, Γεώργιος Ευσταθίου,  Ινστιτούτο Έρευνας και Θεραπείας της Συμπεριφοράς

Η παρέμβαση με τον τίτλο «Green Game» δίνει έμφαση στην ιδέα ότι οι αποφάσεις που λαμβάνουμε και οι επιλογές που κάνουμε σε τομείς της καθημερινής ζωής μπορεί να έχουν θετικό ή αρνητικό αντίκτυπο στο περιβάλλον. Αν ένας άνθρωπος μάθει, δεσμευτεί και εφαρμόζει συμπεριφορές φιλικές προς το περιβάλλον από μια νεαρή ηλικία, τότε αυξάνεται η πιθανότητα να γίνει ένας ενήλικας με περιβαλλοντική συνείδηση και να ακολουθήσει ένα βιώσιμο τρόπο ζωής. Η παρέμβαση στοχεύει σε δύο κεντρικά μηνύματα: 1) Ανεξάρτητα από το πόσο μικρή, κάθε συμπεριφορά μετράει και όλοι συμμετέχουν και μπορούν να συμβάλουν στη διαμόρφωση ενός βιώσιμου μέλλοντος, 2) Οι συμπεριφορές - επιλογές σε διαφορετικούς τομείς της καθημερινότητας που επηρεάζουν το περιβάλλον είναι αλληλένδετες. Στην παρέμβαση αξιοποιούνται αρχές και τεχνικές του γνωσιακού – συμπεριφοριστικού μοντέλου, τεχνικές ενσυνειδητότητας και νέες τεχνολογίες (videos, online game) για την ενδυνάμωση και την κινητοποίηση μαθητών 10 – 14 ετών, ώστε να αναστοχαστούν και να διερευνήσουν περαιτέρω και δημιουργικά αυτές τις ιδέες. Στο εργαστήριο παρουσιάζονται οι δραστηριότητες για την επεξεργασία 7 θεματικών που συνδέονται με περιβαλλοντικά προβλήματα και ο τρόπος αξιοποίησής τους στο πλαίσιο της σχολικής τάξης: Οι θεματικές πάνω στις οποίες δομείται η παρέμβαση είναι: 1. Επιλογή και κατανάλωση «πράσινων» προϊόντων, 2. Εξοικονόμηση νερού, 3. Εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας, 4. Επιλογή και χρήση φιλικών προς το περιβάλλον μέσων μεταφοράς, 5. Επαναχρησιμοποίηση, 6. Ανακύκλωση, 7. Κατάλληλη διαχείριση μη ανακυκλώσιμων απορριμμάτων.

Καλλιεργώ τις φιλίες μου για να ανθίσουν: προτάσεις συμβουλευτικής για νέους ενήλικες

Μαρία Χριστοπούλου, Χρήστος Πεζηρκιανίδης, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών

Βάσει του μοντέλου PERMA ο Seligman (2011) κατατάσσει τις θετικές σχέσεις στους 5 βασικούς πυλώνες της ευζωίας, μαζί με τα θετικά συναισθήματα, τα προσωπικά επιτεύγματα, τη δέσμευση σε δραστηριότητες που μας απορροφούν, και το νόημα που δίνουμε εμείς οι ίδιοι στη ζωή μας. Οι θετικές σχέσεις και ειδικότερα οι φιλίες, που αποτελούν εθελοντικές σχέσεις αγάπης και υποστήριξης, είναι απαραίτητες για το δρόμο προς την ευτυχία. Η βιβλιογραφία τις αναδεικνύει σε πολλές περιπτώσεις ως πιο σημαντικές από τις συντροφικές και τις συγγενικές σχέσεις. Στόχος του εργαστηρίου είναι να εκπαιδεύσει τους συμμετέχοντες σε ασκήσεις που θα εντάξουν στην καθημερινότητά τους, προκειμένου να κάνουν μια ήδη υπάρχουσα φιλία τους να ανθίσει και να διατηρηθεί στο χρόνο. Μέσα από διάφορες δραστηριότητες, οι συμμετέχοντες θα μάθουν τεχνικές βασισμένες στις αρχές της Θετικής Ψυχολογίας, που συμβάλλουν στη διατήρηση και την άνθιση μιας θετικής φιλίας. Στο εργαστήριο αυτό οι συμμετέχοντες θα μάθουν ποια είναι τα συστατικά της φιλίας, αλλά και πώς να χρησιμοποιούν τεχνικές απολαμβάνειν με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας αυτής της σχέσης. Το εργαστήριο απευθύνεται σε συμμετέχοντες όλων των ηλικιών. Μπορούν να συμμετέχουν και δυάδες φίλων, ή και περισσότερα άτομα που γνωρίζονται μεταξύ τους.

Συμβουλευτική Ομότιμων στην πράξη

Δωροθέα Λοΐζου, Φωτεινή Λοΐζου, Αγγελική Σουρλαντζή, Ελληνική Επιστημονική Εταιρεία Συμβουλευτικής Ομηλίκων

Η Συμβουλευτική Ομοτίμων εντάσσεται στον ευρύτερο τομέα της Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, αποτελεί μορφή στήριξης αλλά εξασκείται από εθελοντές και συχνά μη επαγγελματίες. Βασίζεται στην έμφυτη τάση του ανθρώπου να υποστηρίζει άτομα με τα οποία βρίσκεται στην ίδια φάση ζωής, βιώνει ή βίωσε αντίστοιχες εμπειρίες. Άτομα που βιώνουν κοινές εμπειρίες μπορούν να υποστηρίξουν ομοτίμους συναισθηματικά καθώς οι βασικές αρχές της συμβουλευτικής υποστήριξης όπως η ενσυναίσθηση, η αυθεντικότητα και η ανευ όρων αποδοχή ενεργοποιούνται φυσικά και αβίαστα.

Στο παρόν εργαστήριο, οι συμμετέχοντες θα έχουν τη δυνατότητα μέσα από οπτικοακουστικό υλικό, ατομικές ασκήσεις, εργασία σε μικρές ομάδες και βιωματικό τρόπο να γνωρίσουν τη Συμβουλευτική Ομοτίμων, τα οφέλη της να αναστοχαστούν ως προς τις εφαρμογές της, να εντοπίσουν προεκτάσεις καθώς και τις δεξιότητες που χρειάζεται για να γίνει κάποιος σύμβουλος ομοτίμων.

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΚΛΑΔΟΥ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ
Παρεμβάσεις μέσω τέχνης και αφηγηματικών τεχνικών στη συμβουλευτική και την ψυχοθεραπεία παιδιών, εφήβων και ενηλίκων 
Βασιλική Γιωτσίδη, Ειρήνη–Κωνσταντίνα Νικολάτου, Εύη Παπαδοπούλου, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών
Ηλίας Κουρκούτας, Πανεπιστήμιο Κρήτης

Οι άνθρωποι φτιάχνουν ιστορίες και αφηγούνται ιστορίες. Μεταφέρουν με συμβολικούς τρόπους νοήματα, εμπειρίες, συναισθήματα. Οι διάφορες μορφές συμβολοποίησης, από τα παραμύθια και τις ζωγραφιές μέχρι το παιγνίδι, ενεργοποιούν διανοητικούς και ψυχικούς μηχανισμούς που επιτρέπουν την έκφραση, την επεξεργασία και τη νοηματοδότηση πλευρών του εαυτού μας και των σχέσεων με τους σημαντικούς άλλους. Η χρήση ανάλογων τεχνικών στο συμβουλευτικό και κλινικό έργο συνιστά ένα σημαντικό διευκολυντικό/διαμεσολαβητικό εργαλείο για την επεξεργασία αρνητικών συναισθημάτων, κλινικών συμπτωμάτων και τραυματικών εμπειριών, με σημαντικά οφέλη σε πολλά επίπεδα της ψυχικής λειτουργίας. Ιδιαίτερα σε περιπτώσεις αρνητικών καταστάσεων και επώδυνων οικογενειακών / διαπροσωπικών σχέσεων, η παρέμβαση μέσω της τέχνης και της αφήγησης μειώνει τις αντιστάσεις στην ψυχοθεραπεία και κινητοποιεί το άτομο να επεξεργαστεί και να ανακατασκευάσει το νόημα της προσωπικής του εμπειρίας. Στο συγκεκριμένο εργαστήριο, στο πρώτο μέρος, θα παρουσιαστούν το θεωρητικό πλαίσιο, καθώς και σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα που αφορούν την αξιοποίηση της τέχνης και των αφηγηματικών τεχνικών με στόχο την υποστήριξη και τη θεραπευτική πλαισίωση παιδιών, εφήβων και ενηλίκων. Επίσης, θα συζητηθούν με τους συμμετέχοντες παραδείγματα εικαστικής θεραπείας και παιγνιοθεραπείας για την καλύτερη κατανόηση των ψυχικών μηχανισμών και των διαπροσωπικών εμπειριών που μπορούν να αναδειχθούν μέσα από αυτές τις μεθόδους. Στο δεύτερο μέρος, οι συμμετέχοντες θα συμμετέχουν με βιωματικό τρόπο στη χρήση αφηγηματικών τεχνικών, οι οποίες εφαρμόζονται στο πλαίσιο της ψυχοθεραπείας και της συμβουλευτικής. Οι αφηγηματικές τεχνικές έχουν βρεθεί ότι συμβάλλουν στην ψυχική ανθεκτικότητα, την ευημερία, την αυτεπίγνωση, την αυτοεκτίμηση και τη μετατραυματική ανάπτυξη. Με την εξάσκηση σε δομημένες αφηγηματικές τεχνικές (π.χ. τεχνική ημιτελών προτάσεων) συνδυαστικά με τη δημιουργία μιας ελεύθερης αλλά συνάμα συνεκτικής προσωπικής ιστορίας (π.χ. τεχνική παραμυθιού «In Medias Res: With a Family»), οι συμμετέχοντες θα γνωρίσουν και θα εξοικειωθούν στην πράξη με τις αφηγηματικές τεχνικές, ώστε να είναι σε θέση να τις αξιοποιήσουν μετέπειτα σε παρεμβάσεις συμβουλευτικής και ψυχοθεραπείας με παιδιά, εφήβους και ενήλικες.

Σχεσιακό Ψυχόδραμα: Εκδραματίζοντας μια θεραπευτική διαδρομή μέσα από το βιβλίο του Kenneth Grahame, «Ο βάτραχος στο ντιβάνι»
Ασημίνα Χιώνη, Ελένη Δαούτου, Αντωνία Κωτσιοπούλου,  Εκπαιδευτικό Ινστιτούτο Συνθετικής Προσέγγισης

Ψυχόδραμα, ένα είδος ομαδικής θεραπείας όπου παντρεύει το θέατρο με την ψυχοθεραπεία- συμβουλευτική. Ο Moreno πρωτοπόρος ομαδικός αναλυτής ζώντας στη Βιέννη του Freud αποφάσισε να δημιουργήσει την κοινωνιομετρία, την επιστήμη της θεραπευτικής ομάδας. Στη συνέχεια δημιουργεί το ψυχόδραμα ως ομαδική θεραπευτική μέθοδος εκδραμάτισης των βαθύτερων ζητημάτων  που προβληματίζουν ένα άτομο στη καθημερινότητα του. Η έκφραση του ατόμου μέσω πράξεων και όχι μόνο μέσα από τα λόγια έρχεται ‘ καθαρτικά’ για το παρελθόν και επιδιορθωτικά για το μέλλον και με βαθιά επίγνωση των συναισθημάτων του στο σήμερα. Ο ίδιος μαθαίνει με βιωματικό τρόπο να πειραματίζεται σε νέους ρόλους και να προσαρμόζεται ανάλογα με τις αλλαγές που βιώνονται. Μια ευκαιρία δηλαδή όχι μόνο βαθιάς ενδοσκόπησης αλλά και προτροπής για αλλαγή υιοθετώντας νέους ρόλους. Η εμπερίεξη των σκέψεων και των συναισθημάτων μέσα από την κίνηση και τον ζωντανό διάλογο, διαπραγματεύοντας την αλλαγή, τη δυσκολία που αυτή επιφέρει καθώς και την απώλεια που μπορεί να ενέχει. Μέσα σε ένα πλαίσιο ασφάλειας καλούμαστε να αφεθούμε στα χέρια του ειδικού ψυχικής υγείας. Πώς θα δοθούν τα χέρια, για να γίνει το κράτημα; Πώς θα εμπεριέξει ο καθένας και όλοι μαζί την εσωτερική αλλαγή που συμβαίνει; Αντέχουμε να δημιουργήσουμε ένα ασφαλές πλαίσιο που επιτρέπει το ταξίδι της γνώσης, της εξέλιξης, της ανέλιξης και κυρίως τη συνδημιουργία; Ζητούμενο είναι η προσπάθεια ώστε να γίνουμε αυτό που στα αλήθεια είμαστε, όχι το ιδανικό μας, όχι αυτό που οι άλλοι θέλουν από εμάς ή που φανταζόμαστε πως θέλουν. Στη παρούσα περίληψη θα εκδραματίσουμε το βιβλίο του Kenneth Grahame «Βάτραχος στο ντιβάνι» όπου ο Βάτραχος συναντάει στο θεραπευτικό δωμάτιο το εξεγερμένο παιδί, τον αυστηρό κριτή  του γονέα και τον ανεξάρτητο ενήλικα. Μια διδακτική διαδρομή που ο βάτραχος αναλύει τα συναισθήματα του, αναπτύσσει την συναισθηματική του νοημοσύνη και μαθαίνει να διαχειρίζεται την ψυχική εξάντληση. Μια ιστορία τόσο για ειδικούς ψυχικής υγείας όσο και θεραπευόμενους.

Το Ποτήρι είναι και Μισοάδειο και Μισογεμάτο: Η Ευημερία είναι μια Διαλεκτική Απάντηση

Ευάγγελος Παπαδάκης, Ειρήνη Παταργιά, Ελληνική Εταιρεία Έρευνας Συμπεριφοράς

Το δεύτερο κύμα της θετικής ψυχολογίας δίνει έμφαση στη διαλεκτική φύση της ευημερίας η οποία στηρίζεται  σε τρεις βασικές αρχές: 1) την αρχή της εκτίμησης/appraisal ( η δυσκολία κατηγοριοποίησης των φαινομένων ως θετικά ή αρνητικά 2) την αρχή της  συν-αποδοχής/co-valence (πολλές εμπειρίες είναι ένα μείγμα θετικών και αρνητικών συστατικών) 3) την αρχή της συμπληρωματικότητας/complementarity ( η ευημερία εξαρτάται από μία πολύπλοκη ισορροπία μεταξύ των «φωτεινών» και των σκοτεινών πλευρών της ζωής). Το δεύτερο κύμα της θετικής ψυχολογίας αυτοπροσδιορίζεται ως η διαλεκτική σύνθεση της «θέσης» δηλαδή της ψυχολογίας όπως τη γνωρίζουμε και της «αντίθεσης» δηλαδή της θετικής ψυχολογίας (Lomas, 2016). Η διαλεκτική συμπεριφορική θεραπεία (DBT) η οποία ανήκει στις θεραπείες τρίτου κύματος, βασίζεται: 1) στις αρχές της διαλεκτικής, όπως και το δεύτερο κύμα της θετικής ψυχολογίας, 2) στις αρχές του συμπεριφορισμού και 3) στην Ανατολική φιλοσοφία του Ζεν. (Linehan, 1993). H εκπαίδευση στις δεξιότητες βασισμένες στη διαλεκτική συμπεριφορική θεραπεία οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν συνδυαστικά και με άλλους τύπους θεραπειών προσφέρει στους θεραπευόμενους τη δυνατότητα να ζήσουν μία ζωή που αξίζει κανείς να τη ζει (ευημερία). Σκοπός των δεξιοτήτων, σε συνδυασμό με την ατομική θεραπεία,  είναι να βοηθήσουν το άτομο να πετύχει τη διαλεκτική σύνθεση – ισορροπία μεταξύ των δύο αντιτιθέμενων καταστάσεων – συναισθημάτων που συνυπάρχουν κάθε στιγμή ώστε να ζει τη ζωή του σύμφωνα με τις αξίες του. (Linehan, 2015). Σκοπός του εργαστηρίου είναι να δείξει μέσω ασκήσεων σε μικρές ομάδες τις βασικές ασκήσεις ενσυνειδητότητας - αυτεπίγνωσης για την εστίαση της προσοχής στη παρούσα στιγμή και της συναισθηματικής ρύθμισης για τη κατανόηση, διαχείριση και αλλαγή δύσκολων συναισθημάτων

Εισαγωγική Εκπαίδευση στην Θεραπεία Εστιασμένη στην Λύση (Solution Focused Therapy)
Ειρήνη Παύλου, Αντιγόνη Θεοφάνους, Πανεπιστήμιο Νεάπολης Πάφος

Πρόκειται για ένα εισαγωγικό εργαστήριο που αφορά την Θεραπεία «Εστιασμένη στην λύση- Solution-Focused Therapy»  κατά τον ( Trepper, McCollum, Dejong, Gingerich, & Fraklin, 2023;Nims, 2007;De Shazer, 1985).  To εργαστήριο εισάγει την έννοια του κοινωνικού κονστρουκτιβισμού (Girishwar & Prakash, 2012)  στην συνκατασκευή της πραγματικότητας του θεραπευόμενου.  Γίνεται αναφορά στα δομικά χαρακτηριστικά της θεραπείας και τα βασικά της εργαλεία  δηλαδή τις  θεραπευτικές ερωτήσεις που  εφαρμόζουν οι θεραπευτές, την φιλοσοφική προσέγγιση  και τα χαρακτηριστικά της θεραπευτικής προσέγγισης.

Η Θεραπεία Εστιασμένη στη Λύση αποτελεί μια θεραπευτική διαδικασία που επικεντρώνεται στην αναζήτηση και επίλυση συγκεκριμένων προβλημάτων που αντιμετωπίζει το άτομο. Η προσέγγιση αυτή είναι μοναδική γιατί  κατά βάση ασχολείται με την ενίσχυση  και ενδυνάμωση των δεξιοτήτων και των αποθεμάτων που έχει στην διάθεση του ο θεραπευόμενος για να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει. Επικεντρώνεται αρχικά στο μέλλον, στον τρόπο με τον οποίο το άτομο μπορεί να βελτιώσει τη ζωή του, αντί να επικεντρώνεται στο παρελθόν και στα προβλήματα του. Ως εκ τούτου, η θεραπευτική διαδικασία βασίζεται στις εξαιρέσεις τις στιγμές δηλαδή όπου το πρόβλημα δεν υπήρχε. 

Mέσα από την βιωματική μάθηση, παιχνίδια ρόλων και προσομοίωσης γίνεται η εκμάθηση των βασικών εργαλείων της προσέγγισης και μια πρώτη εξοικείωση με την προσέγγιση Εστιασμένη στην Λύση.

ΒαδίΖΩντας στα παπούτσια του Άλλου
Καλλιόπη Αντωνίου, Μαρία - Κωνσταντίνα Αστρά, Δήμητρα Φινδάνη, Αεί Φέρειν- Πρότυπο Κέντρο Σχεδιασμού Αειφορικών Δράσεων

Η ενσυναίσθηση αποτελεί μια συναισθηματική δεξιότητα απαραίτητη στη διαμόρφωση υγιών σχέσεων με τους άλλους. Ο Carl Rogers (1957), ιδρυτής της προσωποκεντρικής θεωρίας και προσέγγισης στην ψυχοθεραπεία, περιγράφει την εμπειρία της ενσυναίσθησης ως την είσοδο στον προσωπικό κόσμο αντίληψης ενός άλλου προσώπου και προσωρινής οικειοποίησής του. Μετατρέπεται ουσιαστικά σε παρατηρητή της ζωής του άλλου ατόμου με κατανόηση στα συναισθήματα του, χωρίς να ασκεί κριτική και χωρίς να αφήνει την οπτική του και τις προσωπικές του αντιλήψεις να εμπλακούν. Η κατανόηση της συναισθηματικής κατάστασης ενός άλλου ανθρώπου μας καθιστά ικανούς να τον συμπονέσουμε, να τον στηρίξουμε, να έρθουμε πιο κοντά του και να δημιουργήσουμε με τον τρόπο αυτό αυθεντικούς δεσμούς. Συνεπώς, η εκπαίδευση στην ενσυναίσθηση είναι ύψιστης σημασίας, καθώς συμβάλει σημαντικά στην υγιή συναισθηματική και κοινωνική μας ανάπτυξη.  Το συγκεκριμένο εργαστήριο έχει στόχο την ευαισθητοποίηση των συμμετεχόντων στην ενσυναίσθηση μέσα από βιωματικές αλληλεπιδραστικές δραστηριότητες. Μέσα από τη συμμετοχή τους στο εργαστήριο οι συμμετέχοντες θα έρθουν πιο κοντά στην κατανόηση της αξίας της ενσυναισθητικής συμπεριφοράς, στην ανάπτυξη της δεξιότητας ενεργητικής ακρόασης και της ικανότητάς τους να μπορούν να μπουν στη θέση του άλλου, στην ανάπτυξη αποτελεσματικότερης και βαθύτερης κατανόησης του εαυτού και του άλλου, στη βίωση των συναισθημάτων του άλλου χωρίς να τα οικειοποιούνται, στην ενίσχυση της ευγένειας, της καλοσύνης και της  συμπόνοιας, στην αποδοχή της διαφορετικότητας, στην ανάπτυξη υγιών διαπροσωπικών σχέσεων.

Ηθική ταυτότητα και καλλιέργεια θετικών στάσεων σε συμπεριληπτικά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα
Αικατερίνη Βάσιου, Πανεπιστήμιο Κρήτης
Στέλλα Δανού, Υπουργείο Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας Κύπρου
Θάνος Τουλούπης, Πανεπιστήμιο Αιγαίου

Παρόλο που η παγκόσμια αύξηση μαθητών και μαθητριών με αναπηρίες που φοιτούν σε γενικά σχολεία υποδηλώνει την αυξανόμενη αποδοχή του δικαιώματός τους για συμπερίληψη και εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς (Buchner et al., 2020), ωστόσο τα ευρήματα υπογραμμίζουν ότι σχεδόν τα μισά από αυτά τα παιδιά είναι μόνα τους και δεν μπορούν να ενταχθούν στις γενικές τάξεις λόγω έλλειψης κοινωνικών σχέσεων (McDougall et al., 2004· Schwab, 2015· Schiemer, 2017). Η ηθική ταυτότητα περιλαμβάνει ένα σύνολο από ηθικά χαρακτηριστικά (Aquino & Reed, 2002), τα οποία ωθούν το άτομο να ενεργεί ηθικά (Damon & Hart, 2015). Μάλιστα, πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι η ηθική ταυτότητα και η μάθηση σε ένα συμπεριληπτικό εκπαιδευτικό περιβάλλον προβλέπουν τη μείωση των αρνητικών στάσεων απέναντι σε άτομα με αναπηρία (Szumski et al., 2020). Με βάση τα παραπάνω, το εργαστήριο έχει σκοπό να εκπαιδεύσει εν ενεργεία και υποψήφιους/ες εκπαιδευτικούς σε μεθόδους καλλιέργειας της ηθικής ταυτότητας του μαθητικού πληθυσμού, με απώτερο στόχο την καλλιέργεια θετικών στάσεων (σκέψεων, συναισθημάτων και συμπεριφορών) απέναντι σε άτομα με αναπηρίες σε συμπεριληπτικά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα. Θα εφαρμοστεί η μέθοδος της βιωματικής μάθησης (Kolb, 2014), ενώ στο συντονισμό του εργαστηρίου θα ακολουθηθεί το αυτόνομο και υποστηρικτικό στυλ (Michou et al., 2023). Οι συμμετέχοντες/ουσες θα κληθούν αρχικά να αναζητήσουν τα χαρακτηριστικά της ηθικής ταυτότητας και να καταγράψουν τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές ενός ατόμου που διαθέτει αυτά τα χαρακτηριστικά. Στη συνέχεια, θα κληθούν να δουλέψουν βιωματικά σε μελέτες περίπτωσης που λαμβάνουν χώρα σε συμπεριληπτικά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα και περιγράφουν καταστάσεις αλληλεπίδρασης μεταξύ του μαθητικού πληθυσμού, και να προσδιορίσουν τις στάσεις μαθητών και μαθητριών με ηθική ταυτότητα (πώς σκέφτονται, αισθάνονται και συμπεριφέρονται σε κάθε περίπτωση) απέναντι στα άτομα με αναπηρίες. Στο τέλος του εργαστηρίου θα δημιουργηθούν με τη συμβολή των συμμετεχόντων/ουσών παραδοτέα, που θα προωθούν θετικές στάσεις απέναντι στα άτομα με αναπηρίες σε συμπεριληπτικά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα.

Αγάπη και καλοσύνη: Ένα πρόγραμμα παρέμβασης για παιδιά προσχολικής ηλικίας
Αγγελική Σουρλαντζή, Αγγελική Λεμονιά Παπαϊωάννου, 9ο Νηπιαγωγείο Νέου Ηρακλείου

Η θετική ψυχολογία είναι ο κλάδος της ψυχολογίας που εστιάζει στην καλλιέργεια των δυνατών σημείων των ατόμων και στο πως θετικά συναισθήματα, θετικές στιγμές, δυνατά σημεία του χαρακτήρα συμβάλλουν στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του ατόμου και στη στάση ζωής που αναπτύσσει.

Η θετική ψυχολογία εφαρμόζεται στην εκπαίδευση μέσα από τη δημιουργία ενός θετικού, δημιουργικού περιβάλλοντος που ενσωματώνει τις θετικές πλευρές όλων, εκπαιδευτικών και μαθητών, τις φωτίζει, τις αγκαλιάζει και τις καλλιεργεί περαιτέρω. Στο 9^ο Νηπιαγωγείου Ηρακλείου Αττικής, κατά τη σχολική χρονιά 2021-2022, αναπτύχθηκε ένα πρόγραμμα παρέμβασης με βασικό άξονα την αγάπη και την καλοσύνη. Έμπνευση, και θεωρητικό υπόβαθρο την ίδια στιγμή, αποτέλεσε το μοντέλο PERMA όπως αυτό αναπτύχθηκε από τον Seligman (2011) και ο τρόπος που εφαρμόζεται στα σχολεία της Φιλανδίας. Το μοντέλο αυτό περιγράφει την ευημερία μέσα από πέντε παραμέτρους, το θετικό συναίσθημα, την εμπλοκή, το νόημα και την επίτευξη. Μετέπειτα προστέθηκε και η παράμετρος της υγείας.

Στο 9ο Νηπιαγωγείο, σχεδιάστηκαν δραστηριότητες οι οποίες εξυπηρετούσαν όλες αυτές τις παραμέτρους σε συνδυασμό με τις θεματικές της αγάπης και της καλοσύνης. Το πρόγραμμα διήρκησε 5 μήνες, από τη μέση της σχολικής χρονιάς μέχρι και το κλείσιμο του σχολικού έτους και αποτέλεσε και τη βασική θεματική και της γιορτής κλεισίματος.Στο παρόν εργαστήριο μετά από μια σύντομη θεωρητική εισαγωγή, θα παρουσιαστούν οι θεματικές και οι δραστηριότητες που εφαρμόστηκαν κατά τη διάρκεια του προγράμματος μέσα από βιωματικές ασκήσεις. Οι συμμετέχοντες θα έχουν τη δυνατότητα να βιώσουν τη μεταμορφωτική δύναμη της καλοσύνης στην πράξη. Επίσης, στο κλείσιμο του εργαστηρίου θα προβληθεί ένα ντοκιμαντέρ μικρού μήκους που γυρίστηκε στο σχολείο με αντικείμενο το πρόγραμμα και τη θεματική της καλοσύνης.

Ψυχοεκπαιδεύοντας την Οικογένεια στη συναισθηματική νοημοσύνη
Ελευθερία Μπουγονικολού, Μαρία Παπαγεωργίου, Therapy Plan - Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας

Από την απαρχή της ζωής μας βιώνουμε συναισθήματα, τα οποία διαρκώς μεταβάλλονται, περιπλέκονται και εξελίσσονται με τα αναπτυξιακά μας στάδια. Σήμερα, στην Ελλάδα, ωστόσο, σπανίως υπάρχει διαθέσιμος χώρος και χρόνος για την έκφραση, κατανόηση και διαχείριση των συναισθημάτων τόσο των παιδιών όσο και των γονέων. Η συναισθηματική νοημοσύνη ή συναισθηματικός αλφαβητισμός αφορά την αναγνώριση, κατανόηση, επεξεργασία και διαχείριση των συναισθημάτων του ίδιου του ατόμου καθώς και των συναισθημάτων των άλλων μέσω της ενσυναίσθησης. Στόχος του παρόντος βιωματικού εργαστηρίου είναι η εστίαση στη σημασία της εισαγωγής καθώς και εκπαίδευσης της συναισθηματικής νοημοσύνης των επαγγελματιών ψυχικής υγείας που ασχολούνται συμβουλευτικά με γονείς και παιδιά/εφήβους ατομικά η ομαδικά, καθώς η συναισθηματική νοημοσύνη είναι μία ικανότητα που μαθαίνεται και μπορεί να εξελιχθεί μέσα από την εξάσκηση και εξοικείωση. Πληθώρα ερευνητικών μελετών έχουν παρατηρήσει ότι ενήλικες με ισορροπημένη ψυχική υγεία, υψηλή εργασιακή απόδοση, ποιοτικές κοινωνικές επαφές, καλύτερη αυτοεικόνα καθώς και ηγετική ικανότητα είναι άνθρωποι με υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη, γεγονός που αποδεικνύει την αναγκαιότητα εκμάθησής της ήδη από την παιδική ηλικία. Μέσα από την Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Θεωρία (CBT) και την Θεραπεία μέσω Τέχνης θα χρησιμοποιηθούν ψυχο-εκπαιδευτικές τεχνικές και εργαλεία με σκοπό να παρουσιαστούν κατάλληλα εργαλεία ένταξης και εκπαίδευσης της συναισθηματικής νοημοσύνης στο οικογενειακό πλαίσιο. 

Ο ρόλος των θετικών σχημάτων στην θεραπεία παιδιών και εφήβων
Μαρία Ζέρβα, Χριστίνα Βαρβέρη, Ινστιτούτο Έρευνας και Θεραπείας της Συμπεριφοράς και Ελληνική Εταιρεία Θεραπείας Σχημάτων

Τα σχήματα, μία έννοια που αναπτύχθηκε στους κόλπους της Γνωστικής Ψυχολογίας στις αρχές του 19^ου αιώνα, αποτελούν τα τελευταία χρόνια ένα σημαντικό κομμάτι της ΓΣΘ, αντιπροσωπεύοντας τις πυρηνικές πεποιθήσεις του ατόμου για τον εαυτό του, τους άλλους και το μέλλον. Η Θεραπεία Σχημάτων, η οποία ξεκίνησε ως προσέγγιση τρίτου κύματος της ΓΣΘ και εξελίχθηκε σε ολοκληρωμένη συνθετική προσέγγιση, έχει ως κεντρική έννοια το Πρώιμο Δυσλειτουργικό Σχήμα, το οποίο, πέρα από γνωστικό, έχει και βιωματικό χαρακτήρα. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ειδικότερα στον τομέα της θετικής ψυχολογίας αλλά και της ΓΣΘ και της Θεραπείας Σχημάτων, για την ανάδυση και ενίσχυση των θετικών σχημάτων, όπως είναι η αυτό-αποτελεσματικότητα, η αισιοδοξία, η διαπροσωπική εμπιστοσύνη, η επιτυχία και η αξία. Οι έρευνες έχουν δείξει πως η αναδόμηση των δυσλειτουργικών σχημάτων στη θεραπεία παιδιών και εφήβων συμβάλλει στην αντιμετώπιση των προβλημάτων ψυχικής υγείας.  Ωστόσο, πέρα από την αναδόμηση των δυσπροσαρμοστικών σχημάτων, η καλλιέργεια και η ανάπτυξη θετικών σχημάτων μειώνει σημαντικά τα επίπεδα της κατάθλιψης και του άγχους και βοηθάει την ανάπτυξη θετικής αυτοαντίληψης, αυτοπεποίθησης και ψυχικής ανθεκτικότητας. Στόχος του εργαστηρίου είναι να κατανοήσουν οι συμμετέχοντες βιωματικά την έννοια των πρώιμων δυσλειτουργικών και λειτουργικών σχημάτων, και να παρουσιαστούν τεχνικές ενίσχυσης των θετικών σχημάτων με στόχο μεγαλύτερη ψυχική ανθεκτικότητα. Τέλος, μέσα από τη βιβλιογραφική ανασκόπηση θα παρουσιαστούν έρευνες που υποστηρίζουν τη σημαντικότητα των θετικών σχημάτων στην προαγωγή της ψυχικής υγείας.

Το φυλακτό και ο χρόνος | Εργαστήριο Δεκτικής Μουσικοθεραπείας και Αφήγησης
Ευαγγελία Παπανικολάου, Έφη Καψιμάλλη, SONORA Διεπιστημονική Εταιρεία Μουσικοθεραπείας και Έρευνας

Στο εργαστήριο αυτό θα επιδιώξουμε να ψηλαφίσουμε το νόημα της ζωής μέσα από τις θεραπείες μέσω τέχνης, τη δεκτική  μουσικοθεραπεία με νοερή απεικόνιση (music imagery) και την αφηγηματική τέχνη. Θα διερευνήσουμε την απέραντη παρουσία της ζωής με βάση ένα διήγημα του Λευκάδιου Χερν που θα μας ωθήσει να αναζητήσουμε την αληθινή της διάσταση κάτω από το πρίσμα της αυθεντικότητας των αισθήσεων και των αναμνήσεων. Μέσα από αυτή την συνθετική διαδικασία θεραπείας θα έρθουμε σε επαφή με ποιότητες όπως η συμπόνια εαυτού, η δυνατότητα της απόλαυσης, η αυθεντικότητα των φαινομένων, ο πρωταρχικός δεσμός με την ίδια τη δημιουργία. Θα αποπειραθούμε να ανασύρουμε το πέπλο της λησμονιάς και της απάρνησης και να αποτυπώσουμε την αναγκαιότητα της μνημοσύνης ως πολύτιμο φυλαχτό. Το εργαστήριο αυτό θα αποτελέσει μια φυσική «ροή» αφήγησης,  μουσικής, εικονοποίησης και γραφής συναισθημάτων, αισθήσεων και σκέψεων. Θα υπάρχει χώρος για συζήτηση, επεξεργασία και νοηματοδότηση της εμπειρίας.

Τεχνικές ενσυνειδητότητας σε παιδιά και εφήβους
Γλυκερία  Ρέππα, Πανεπιστήμιο Νεάπολης Πάφος

Η εισδοχή τεχνικών ευ ζην από την ανατολική ψυχολογία στο δυτικό πολιτισμό, έχει ξεκινήσει τα τελευταία χρόνια με πολλά υποσχόμενα αποτελέσματα. Μία ομάδα από αυτές τις τεχνικές είναι οι τεχνικές ενσυνειδητότητας. Οι τεχνικές της ενσυνειδητότητας έχουν αρχίσει και ενσωματώνονται στις διάφορες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις, με κυρίαρχη την γνωσιο-συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεία. Πλέον οι τεχνικές ενσυνειδητότητας και προγράμματα ενσυνειδητότητας έχουν αρχίσει και ενσωματώνονται σε θεραπευτικές και εκπαιδευτικές διαδικασίες σε παιδιά και εφήβους. Ήδη στο εξωτερικό (αλλά και σε κάποια σχολεία του εσωτερικού) υπάρχουν συγκεκριμένα πρωτόκολλα – προγράμματα τα οποία ενσωματώνουν τεχνικές ενσυνειδητότητας στα πλαίσια ανάπτυξης κοινωνικών ικανοτήτων των πολιτών του μέλλοντος. Τα αποτελέσματα των ερευνών σε παιδικό και εφηβικό πληθυσμό είναι αρκετά υποσχόμενα όσον αφορά την ανάπτυξη της συγκέντρωσης, της μνήμης, της αυτό-ρύθμισης και τις ανάπτυξης θετικών συναισθημάτων. Η Ενσυνειδητότητα θεωρείται ένα ψυχολογικό χαρακτηριστικό που αναφέρεται στην τάση να ζει κάποιος την καθημερινή του ζωή, την κάθε στιγμή, με πρόθεση, με πλήρη συνείδηση, χωρίς να κρίνει ή να αντιδρά αυτόματα και μηχανικά, να ζει δηλαδή το εδώ και τώρα. Τα επίπεδα της ενσυνειδητότητας μπορούν να αυξηθούν μέσω πρακτικής εξάσκησης με συγκεκριμένες τεχνικές και προγράμματα. Έρευνες στην νευροεπιστήμη, επίσης, έχουν δείξει ότι οι τεχνικές ενσυνειδητότητας επηρεάζουν την πλαστικότητα του εγκεφάλου με θετικά αποτελέσματα για το άτομο. Σκοπός του εργαστηρίου είναι να γίνει μια μικρή αναφορά στη βασική θεωρία και τις αρχές της ενσυνειδητότητας καθώς και πρακτική εξάσκηση των βασικών τεχνικών σε παιδιά και εφήβους και πως αυτές μπορούν να χρησιμοποιηθούν στα πλαίσια της συμβουλευτικής ψυχολογίας.

«Σταδιοδρομία και ζωή, πάνε μαζί»: βιωματικό εργαστήριο συμβούλων με το Εκπαιδευτικό Δράμα ως μέθοδο ομαδικής συμβουλευτικής εφήβων
Χριστίνα Ζουρνά, Ιωάννα Παπαβασιλείου, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας

Το Εκπαιδευτικό Δράμα (Ε.Δ. Drama in Education) είναι βιωματική μέθοδος, που χρησιμοποιεί θεατρικές τεχνικές, ατομικές και ομαδικές δραστηριότητες, εναλλαγή δράσης και αναστοχασμού. Αντιμετωπίζει ολιστικά τον/η συμβουλευόμενο/η προκαλώντας ερωτηματικά και προβληματισμό. Σύμφωνα με τα πρόσφατα αποτελέσματα διδακτορικής έρευνας που διεξάγεται από το 2017 στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας πάνω στο θέμα της άμεσης σύνδεσης του Ε.Δ. με τη Συμβουλευτική Σταδιοδρομίας και τον Επαγγελματικό Προσανατολισμό, η μέθοδος βρίσκει αξιόλογη εφαρμογή στην ομαδική συμβουλευτική εφήβων. Η άποψη αυτή ενισχύεται και από το ότι χρησιμοποιείται η ομάδα των συνομηλίκων συμμετεχόντων ως το κατάλληλο κοινωνικό πλαίσιο για μία εις βάθος διερεύνηση - μέσω κατάλληλων τεχνικών και δραστηριοτήτων - των εμποδίων, υποστηρικτικών παραγόντων, διλημμάτων, εναλλακτικών διαδρομών, αποφάσεων, πράξεων και των ενδεχόμενων συνεπειών όλων αυτών. Η θεωρητική θεμελίωση της μεθόδου συμφωνεί με τις σύγχρονες θεωρίες σταδιοδρομίας, όπου το άτομο ως δρων ενεργό υποκείμενο, λαμβάνοντας υπόψη τον εσωτερικό και εξωτερικό του κόσμο, το ευρύτερο πλαίσιο και τις εκάστοτε συνθήκες, συνήθως απρόβλεπτες και χαοτικές τον αιώνα που διανύουμε, αναπτύσσει δεξιότητες σταδιοδρομίας, σκέπτεται κριτικά και παίρνει αποφάσεις μετουσιώνοντάς τες σε πράξη, ενώ μαθαίνει να σχεδιάζει και να επανασχεδιάζει τα μελλοντικά του βήματα όσες φορές χρειαστεί. Είναι σημαντικό το γεγονός ότι το Ε.Δ. δημιουργεί ένα περιβάλλον ασφάλειας, όπου οι συμμετέχοντες/ουσες μπορούν να δοκιμάζουν τις επιλογές τους με τη βοήθεια της ομάδας, χωρίς να φοβούνται τις συνέπειες που θα είχαν στον πραγματικό κόσμο. Στο συγκεκριμένο βιωματικό εργαστήριο, θα επικεντρωθούμε στη συμβουλευτική εφήβων, οι οποίοι αποτελούν συνήθως μια δύσκολη ηλικιακή κατηγορία λόγω των πολλαπλών προκλήσεων που καλούνται να αντιμετωπίσουν κατά τη φοίτησή τους στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Καλούνται να κάνουν επιλογές, προσωπικές, κοινωνικές και επαγγελματικές, που θα επηρεάσουν ενδεχομένως όλη τη μετέπειτα ζωή τους και για τις οποίες η έγκαιρη ανάπτυξη προσωπικών, κοινωνικών και επαγγελματικών δεξιοτήτων είναι επιβεβλημένη. Η διαδικασία λήψης αποφάσεων και γενικά ο σχεδιασμός ζωής και σταδιοδρομίας, χρειάζονται ενίσχυση. Μέσω του εργαστηρίου, οι σύμβουλοι σταδιοδρομίας θα ανακαλύψουν τις δυνατότητες που μπορεί να τους προσφέρει το Ε.Δ. για να αντιμετωπίσουν με επιτυχία όλους τους παραπάνω προβληματισμούς, με απώτερο στόχο να θελήσουν να εκπαιδευτούν περαιτέρω στη μέθοδο και να την εντάξουν στις υπηρεσίες ΣΥΕΠ που οι ίδιοι προσφέρουν.

«Δεν θέλω να μιλήσω για αυτό». Ο ρόλος του ψυχολόγου στην αποκάλυψη της σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων
Μαρία Παναγιωτάκη, Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης Κρήτης
Όλγα Θεμελή, Πανεπιστήμιο Κρήτης

Στην πλειονότητά τους τα ανήλικα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης αποκρύπτουν την κακομεταχείριση την οποία έχουν υποστεί. Η διεθνής βιβλιογραφία αποδεικνύει ότι ένα μόνο μικρό ποσοστό όσων βιώνουν την τραυματική αυτή εμπειρία, αποφασίζει να κάνει γνωστό το τραυματικό συμβάν, συχνά μάλιστα μετά την ενηλικίωσή  του. Στην πλειονότητά τους τα ανήλικα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης αποκρύπτουν την κακομεταχείριση την οποία έχουν υποστεί. Η διεθνής βιβλιογραφία αποδεικνύει ότι ένα μόνο μικρό ποσοστό όσων βιώνουν την τραυματική αυτή εμπειρία, αποφασίζει να κάνει γνωστό το τραυματικό συμβάν, συχνά μάλιστα μετά την ενηλικίωσή του. Πρόκειται για ένα από τα χαρακτηριστικότερα εγκλήματα αφανούς εγκληματικότητας.

Η πορεία της αποκάλυψης εξαρτάται σημαντικά τόσο από τις γνωστικές ικανότητες των παιδιών όσο από τις κοινωνικές τους εμπειρίες. Καθώς η αποκάλυψη αποτελεί μια ιδιαίτερα ενεργητική, ψυχοφθόρα και χρονοβόρα διαδικασία, η απόκτηση εξειδικευμένης γνώσης στο ειδικό αυτό πεδίο μπορεί να είναι εξαιρετικά χρήσιμη,  βοηθώντας  ιδιαίτερα τους ψυχολόγους στη διαχείριση σχετικών περιστατικών. Κακοί χειρισμοί κατά την προσπάθεια αποκάλυψης ενός παιδιού μπορεί να πληγώσουν, να αποθαρρύνουν και κυρίως να αποκλείσουν οποιαδήποτε άλλη προσπάθεια στο μέλλον.

Ποιοι είναι οι παράγοντες εκείνοι οι οποίοι φαίνεται να επηρεάζουν σημαντικά την αποκάλυψη του τραυματικού γεγονότος; Πώς μπορεί ένας ψυχολόγος να κατανοήσει τις δυσκολίες του ανήλικου θύματος; Πώς μπορεί να το βοηθήσει, έτσι ώστε  αποκτώντας το χαμένο του αυτοέλεγχο, να μοιραστεί το «μυστικό» του; Τι πρέπει να κάνει και τι να αποφύγει; Ποιες σημαντικές συμβουλευτικές δεξιότητες πρέπει να διαθέτει; Το εργαστήριο απευθύνεται σε ψυχολόγους και έχει ως στόχο την ευαισθητοποίησή τους στο ειδικότερο πεδίο της αποκάλυψης της κακοποίησης και του σεβασμού της ανηλικότητας. Η καλύτερη κατανόηση της διαδικασίας που ακολουθεί ένα παιδί στην προσπάθειά του να γνωστοποιήσει το γεγονός, ο εντοπισμός των ανασταλτικών παραγόντων και η διερεύνηση των επιπτώσεων της μακροχρόνιας απόκρυψης, θα βοηθήσει σημαντικά τους επαγγελματίες σε έναν πιο αποτελεσματικό  χειρισμό περιστατικών σεξουαλικής παραβίασης, ενθαρρύνοντας τα ανήλικα θύματα στην αποκάλυψη της παραβίασής τους.

Φωτίζοντας το εσωτερικό μας μονοπάτι
Φωτεινή Λοΐζου, Κάτια Παπακωνσταντίνου, Γαβριέλα Τζινάκου, Αεί Φέρειν- Πρότυπο Κέντρο Σχεδιασμού Αειφορικών Δράσεων

Η πορεία προς τον αυθεντικό εαυτό είναι μια επίπονη διαδικασία που απαιτεί κουράγιο, επιμονή, υπομονή, ψυχικό σθένος και το θάρρος να αναγνωρίσουμε εμπόδια, ευκαιρίες, προκλήσεις στο προσωπικό μας ταξίδι.  Εξερευνώντας τη διαδρομή της ζωής μας, γνωρίζουμε κρυμμένες πτυχές του εαυτού μας και ερχόμαστε πιο κοντά στο κέντρο μας, διακρίνουμε ανάγκες, δυνατότητες και όνειρα μας και ενδυναμωνόμαστε ώστε να προχωρήσουμε με πάθος και έμπνευση σε μια πιο πλήρη ζωή, εναρμονισμένη με αυτό που πραγματικά είμαστε. Ο ψυχίατρος και ψυχαναλυτής D.Winnicott (1960) εισήγαγε τον όρο “Αυθεντικός Εαυτός” και τον χρησιμοποίησε για να περιγράψει την αίσθηση εαυτού που διακατέχεται από αυθορμητισμό και ελευθερία. Σε αντίθεση με τον “ψευδή εαυτό”, που σύμφωνα με τον Winnicott, περιλαμβάνει χαρακτηριστικά που υιοθετήσαμε για να ανταποκριθούμε στις προσδοκίες των σημαντικών άλλων. Σύμφωνα με τον ψυχίατρο Carl Jung “Το προνόμιο μιας ζωής είναι να γίνεις αυτό που πραγματικά είσαι.” Προς αυτή την κατεύθυνση φιλοδοξεί να συμβάλει και το συγκεκριμένο εργαστήριο, μέσα από μια βιωματική δραστηριότητα αυτογνωσίας. Επιμέρους στόχοι είναι να έρθουν οι συμμετέχοντες σε επαφή με τον εαυτό τους, να γνωρίσουν τις δυνάμεις τους, να αποδεχθούν την προσωπική τους ιστορία και τη διαδρομή τους, να εκτιμήσουν όσα είναι και όσα έχουν κατακτήσει, να αναγνωρίσουν τη μοναδικότητά τους, να απολαύσουν το ταξίδι της προσωπικής τους ανάπτυξης.